Ana səhifə Toplum |
Möhtərəm hakim, mən anqırmışam, ya eşşək?..
Əvvəllər adına İslah Əmək Kaloniyası, indi isə eləcə, Cəzaçəkmə
Müəssisəsi deyilən cəza evlərində baş verən hər bir maraqlı
hadisələr haqda kitab bağlamaq olar.
Eləcə də yolu bu tərəflərə "düşən" cəza çəkənlərin keçdikləri həyat
yolu haqda. Cəza evləri – həbsxanalar ağuşuna aldığı insanların
həyat hekayətlərinin ən maraqlı nəql olunduğu və dinlənildiyi
yerdi.
Görüntü və rəsmi deyiliş budur ki, əməllərində cinayət tərkibi
olanlar müəyyən müddət bura "ezam" olunur, boyunlarına düşən cəzanı
çəkir, islah olunur və azadlığa çıxırlar. Ömrünün yarıdan çoxunu
burda keçirənlər, gedib yenidən qayıdanlar da yetərincədir.
Bəziləri fəxrlə "xodkasının" çox olması ilə öyünür, bayırda
yaşamağın mümkünsüzlüyündən bəhs edirlər.
"Bura bizim evimizdir",- deyənlər də çoxdur. Belələri ilk dəfə və
qismən yüngül cəza ilə həbs olunanlara "passajir" deyə müraciət
edirlər. Onların nəzərində "sərnişin" olanlar, yəni burada
müvəqqəti ömür yaşamağa məhkum olanlar "aralıq uşağı" ola bilməz,
onları yola vermək olar ki, həyatlarını yaşasınlar. Buranın öz
qanunları var - sərt və ədalətli. "Çöldə" özlərinə gün ağlaya
bilməyənlərin, "içəridə" söz sahibi olmaları da bəzən bu yazılmamış
"qanunların" diqtəsi ilə gerçəkləşir. Buranın güclüsü həqiqətin,
düzgünlüyün yanında olanlardı. Sözsüz, fiziki gücünə, maddi
imkanına, administrasiya ilə qurduğu əlaqələrə görə günlərini
"Bağdaddakı kor xəlifə" kimi keçirmək istəyənlər də var. Amma, hər
hansı "bespredellik" "sxodkanın" qərarı ilə aradan qaldırılır.
Verilən qərar, çıxarılan hökm icra olunana qədər qüvvədə olur.
Bütün bunlarla yanaşı, CÇM-də də haqsızlıqlar, yerlibazlıqlar,
qarşıdurma, çəkişmə, mənsəb və nüfuz savaşı var. Burda da insanlar
alın yazılarına, bəxtə-taleyə tapınır, tikanlı məftillərlə
çalın-çarpaz əhatələnmiş hündür daş hasarların arasında "ömür
çürüdür", gün keçirirlər. Eynən "çöldəki" kimi...
Burda darıxmaq olmaz...
Ömrünün qısa müddətini bu insanların əhatəsində keçirmiş birisi
kimi, o ağrılı günlərin unudulmaz xatirələri mənimlə həmişə yaşayır
və yaşayacaq. "Straqaç"ların təbirincə dustaqlıqda olan günlərimi
"passajir" kimi yaşasam da, əslində mən heç də onların düşündükləri
kimi sərnişin olmadım. Bağlı qapılar arxasında keçirdiyim 1 il 1 ay
29 günü bacardıqca səmərəli keçirdim. Çoxlu mütaliə etdim, şeirlər,
iki povest, bir neçə hekayə, bir roman və publisistik yazılar
yazdım. "Burda darıxmaq olmaz" şeirlər kitabım çıxdı, "Lənətlənmiş
həyat" povestim, onlarla publisistik yazılarım çap olundu. Bu
yazımda heç də dəyərli oxucularıma yaradıcılıq hesabatı vermək
fikrində deyiləm. Sadəcə, məhbəs divarları arasında da ürəyin
istədiyin işin qulpundan yapışmaq olar, burda da daxili azadlığını
qoruyub saxlamaq mümkündür. İnsanların azadlıqdan, doğma
insanlardan, cəmiyyətdən təcrid olunması, heç də daxili
azadlığından, düşüncələrinin sərhədsiz hüdudlarından təcrid
olunması demək deyil. Burda da yaşayırsan - yaşamağın, fiziki
azadlığın qədrini yenidən və daha dərindən dərk edərək
yaşayırsan.
Təkcə zəhrimara qalmış darıxmaq olmaya. "Burda darıxmaq olmaz, həm
də darıxmamaq" yazmışdım. Onu da orda, tikanlı məftillərlə qurşağı
bağlanmış dar duracaqda dərk etmişdim ki, darıxmaq dünyanın ən
axmaq peşəsi, darıxanlar isə ən kövrək adamlarıymış, göz yaşları
içərimizdə gəzdirdiyimiz daşlardı, ata bilməyəndə əriyib su
olarmış...
Burda hər kəsin bir həyat tarixçəsi var - rəngsiz-boyasız. AĞ VƏ
QARA hərflərlə yazılmış bu alın yazılarını vərəqlədikcə,
talelərinin qara zolağında vurnuxa-vurnuxa qalanları bura gətirib
çıxaran yollarda onlarla yol-yoldaşı olduqca hallarına acımamaq,
heyfsilənməmək olmur. Sözsüz ki, söhbət "passajirlərdən" –
sərnişinlərdən gedir.
Boş çaydan, "dolu" baş...
"Bura necə oldu düşdün, sən cinayətkara oxşamırsan",- deyə
soruşduğum Masallının dağətəyi kəndlərinin birinin sakini olan
Sulduz adlı dustaq: -"Eşşəyimin güdazına getdim",- deyir və
siqaretimə qonaq olduqdan sonra CÇM-in tibb məntəqəsində
kirələdiyim, guya burjuy kimi ayı 150 dollara qaldığım otağımda
yerini rahatlayıb, özünün həyat tarixçəsini danışır:
- "Uçaskovı" ilə aram yox idi. Eşşəklə yay uzunu meşədən qurumuş,
sınmış ağac budaqlarını daşıyırdım, qışda yandırmağa görə. Təndirdə
çörək bişirmək üçün də çır-çırpı yığırdım. İstəyən olanda satırdım
da. Bunları dolanışıq üçün edirdim. Onunçün də üç eşşək yükü odun,
çırpı aparmışdım. Amma pulunu verməmişdi. Bir dəfə kənd
çayxanasında oturub çay içirdim. Gördüm gəldi, çay sifariş verdi və
çayçıya dedi ki, çayın pulunu Sulduzdan alarsan. Dedim ki, çay
içirsən, pulunu ver də, mən niyə verirəm? Məni lağa qoydu, "bu da
özünü kişi sayır", - deyib məsxərəyə qoymağa başladı. Mən də dedim
ki, mən kişiyəm, halal zəhmətimlə dolanıram, amma sən onun-bunun
hesabına evinə bazarlıq edirsən. Mənə acığı tutdu. Söydü məni,
cavabını qaytardım. Gördüm çox kişilikdən, haqdan-ədalətdən dəm
vurur, dedim həyətinə odun aparmışam, qışda yandırıb qızınacaqsan,
pulumu niyə vermirsən? Dedi, əcəb edirəm. Çayxanadakıların da
əksəriyyətinin bundan zəhləsi gedirdi. Cavab qaytarmağımın onlara
da xoş gəldiyini görüb, ona: - Mən səni başa düşürəm e, sənin
verimlə aran yoxdu, səninki alımdı. Amma eşşəyim başa düşmür, səni
görəndə anqırır ki, bəs buna odun aparmışıq, pulunu al, mənə arpa
yedizdir. Eşşəyi başa sala bilmirəm ki, bu adam "uçaskovı"dır, ona
görə də başa düşmür ki, başqasının zəhmətinin hesabını ödəməlidir.
Elə bunu demişdim ki, "uçaskovı" gəlib mənim stolumdakı boş çayniki
qaldırdı: - Bu boş çayniki boş təpənə çırparam, – deyib, var-yox
söyüşü söydü. Sonra çayniki yerinə qoydu. Mən də bu boş çayniki
götürüb çırpdım onun "dolu" başına. Çayxanadakı ağsaqqallar işin
böyüməsinə imkan vermədilər. Aranı bir təhər sakitləşdirdilər. Amma
hədələdi məni, dedi gör sənə neyləyəcəyəm.
"Möhtərəm hakim, mən anqırmışam ya eşşək?.."
Bu hadisədən 10 gün sonra, eşşəklə yenə də meşədən odun gətirirdim.
Bunun qohumları qonşuluqda yaşayır, onların evlərinin tuşuna
çatanda yazıq eşşək anqırdı. Sən demə, 5-6 yaşlı bir uşaq da
həyətdəki ağacda tut yeyirmiş. Eşşəyin anqırtısına uşaq diksinir və
yıxılır yerə. Qolu-qıçı sınır, beyin silkələnməsi baş verir. Məni
verdilər məhkəməyə ki, guya bilərəkdən eşşəyin səsini çıxartmışam.
Məhkəmədə hakimə dedim ki, möhtərəm hakim, mən anqırmışam ya eşşək?
Dedi ki, şahidlərin ifadəsinə görə, anqıran eşşək olub. Dedim, onda
eşşəyi tutun da. Zaldakılar gülməkdən uğundu. Hakim mənə 6 il iş
verdi. Az qalıb, yaxınlarda çıxacağam".
Sulduz ömrünün 6 ilini "ot zvanka, do zvanka" burda keçirdi. Kasıb
olduqları üçün yanına gələn də demək olar ki, heç olmayıb.
"Uçaskovı"dan bezən əhlikef kənd uşaqlarının ara-sıra sözü bir yerə
qoyub onun yanına gəldikləri bir-iki dəfə istisna olmaqla, onu heç
kim yada salmırdı. Sözünün sahibi olması isə onu əsl "mujik" kimi
tanıtmışdı, başını aşağı salmadan "srok"unu" çəkirdi. İndi çoxdan
azadlıqdadır. O da "passajir" idi. İnanmıram ki, bir daha o yolun
yolçusu olsun. Elə özü də deyirdi ki, kənd uşaqları söz veriblər,
azadlığa çıxan kimi, mənə ya at, ya da lülkalı motosiklet alsınlar,
eşşəklə mənimki gətirmir...
Tarix
2013.11.29 / 15:00
|
Müəllif
Faiq Balabəyli
|